Bewuste keuzes brengen je verder

Leestijd: 4 minuten

Dit artikel gaat over automatismen. Na stil te hebben gestaan bij de leercurve van Jenkins, wordt uitgelegd waarom bepaalde automatismen niet altijd handig zijn. Het is van belang dat je je vervolgens bewust wordt van je automatismen zodat je deze kunt aanpakken en je gedrag voor je toekomst kunt aanpassen.

Leercurve van Jenkins
Als we nieuwe dingen leren toont de leercurve van Jenkins de verschillende fasen die je doorloopt. De leercurve van Jenkins bestaat uit de volgende vier fasen:

Fase 1 Onbewust onbekwaam
Je kunt iets nog niet, je bent je er nog niet bewust van.
Als klein kind ben je je niet bewust dat je niet kunt autorijden.

Fase 2 Bewust onbekwaam
Je kunt iets nog niet en je bent je er bewust van.
Je beseft dat je niet kunt autorijden.

Fase 3 Bewust bekwaam
Je hebt iets geleerd, maar doet het steeds heel bewust. De handelingen zijn nog niet vanzelfsprekend.
Je hebt net autorijden geleerd en denkt nog na bij diverse handelingen (b.v. bij schakelen).

Fase 4 Onbewust bekwaam
Je beschikt over een ruime vaardigheid en het handelen gaat als vanzelf. Je hoeft er niet meer bij na te denken, het zijn automatismen.
Tijdens het autorijden denk je niet meer na bij de diverse handelingen maar luister je naar muziek.

Automatismen zijn niet altijd handig
De automatismen (onbewust bekwame handelingen/gedrag) zijn vaak zeer handig. Met behulp van de automatismen zijn wij goed in staat om meerdere taken tegelijkertijd uit te voeren. Tijdens het fietsen een gesprek voeren, tijdens het aardappelen schillen alvast nadenken over de sla die je zo gaat schoonmaken, bij het dribbelen met de bal om je heen kijken wie er vrij staat.
Er zijn echter ook situaties waarbij de automatismen je niet helpen. Hierbij twee voorbeelden uit mijn coachpraktijk waarbij de namen zijn verzonnen.

Ineke heeft tijdens haar opvoeding te maken gehad met een zeer dominante vader. Als klein meisje heeft zij zichzelf aangeleerd om stil te zijn als vader boos was. Ook als het in haar ogen onrechtvaardig was, koos Ineke ervoor om stil te zijn en te accepteren wat vader zei. Op dat moment was dat voor haar het beste besluit, de angst om verlaten te worden was te groot.
Als Ineke 34 jaar is en haar manager boos uitvalt is ze stil en accepteert ze wat haar manager zei. Eenmaal thuis gekomen vindt ze de opmerkingen van haar manager onterecht en baalt ze ervan dat ze niet direct gereageerd heeft.

Ruud heeft tijdens zijn opvoeding te maken gehad met een zeer dominante vader. Vanaf zijn twaalfde jaar gaat hij continu de discussie aan. Ruud wil de discussie winnen, deze discussies leiden vaak tot ruzie. Maar Ruud vindt dat hij in zijn gelijk staat.
Ruud is nu 42 en manager als een medewerker bij hem aangeeft dat de huidige werkwijze in zijn ogen niet voldoet. Ruud reageert fel op de medewerker, de afdeling draait al jaren als een trein, en deze werkwijze bevalt Ruud prima. De medewerker druipt, duidelijk teleurgesteld, af.
Als Ruud naar huis rijdt denkt hij nog even terug aan het gesprek met de medewerker. Hoe haalde hij het in zijn hoofd om te twijfelen aan zijn opdrachten .. De radio ging iets harder.

Bewustwording van automatismen
In bovenstaand voorbeeld wordt Ineke zich bewust van haar ongewenste gedrag. Als ze hier iets aan wil doen is dit ook het moment om door te pakken. Om haar eigen gedrag te analyseren en te bepalen hoe ze hier in de toekomst mee om wil gaan. De kunst is om de automatische reactie een volgende keer uit te stellen. Het is van groot belang om een bewuste keuze te maken hoe je wil reageren. In het voorbeeld van Ineke zou ze wellicht eerst kunnen doorvragen om de feedback goed te begrijpen. Dan kunnen toetsen of ze het inderdaad goed begrepen heeft. Ze zou vervolgens kunnen aangeven dat ze erover gaat nadenken en er de volgende dag op terug komt. Hiermee koopt ze even tijd en kan ze in alle rust nadenken over haar reactie op de feedback.
Ruud is zich in bovenstaand voorbeeld niet bewust van zijn eigen gedrag. Het is hoe Ruud normaal reageert, hij ziet dan ook zelf het probleem niet. Het zou voor Ruud fijn zal als de medewerker hem feedback geeft over wat zijn gedrag met de medewerker doet. Maar in de praktijk gebeurt dit in dergelijke situaties vaak niet. Dit kan komen door b.v. angst voor hun baan of desinteresse, ‘hij bekijkt het maar’.
Als we de leercurve van Jenkins erbij pakken is het in deze situaties waarbij de automatismen ongewenst zijn, van belang om van fase vier ‘onbewust bekwaam’ terug te keren naar fase 3 ‘bewust bekwaam’. Als je bewust kiest voor een bepaalde reactie of bepaald gedrag heb je er in ieder geval over nagedacht.

Automatismen aanpakken
Ongewenste automatismen worden ook wel valkuilen genoemd. Tijdens mijn coachtrajecten zet ik, indien het past en in overleg met de coachee, de ‘valkuilenanalyse’ in. Met behulp van deze analyse wordt inzichtelijk welke gedachten vaak door je hoofd schieten. Indien je hier iets aan wilt doen, is het volgende stappenplan handig:
1. Verleden; waar komen deze gedachten vandaan?
2. Heden; bewustwording van je gedachten in het nu
3. Toekomst; hoe zou je willen reageren?
Als je weet hoe je zou willen reageren kun je dit vervolgens toetsen in het nu. Het nieuwe gedrag kun je vervolgens analyseren. Als jezelf tevreden bent kun je dit gedrag je steeds verder eigen maken, totdat je weer in fase 4 belandt ‘onbewust bekwaam’.
Dit lijkt makkelijk, maar dit hoeft het helemaal niet te zijn. Om gedrag te veranderen wat je al jaren op een bepaalde manier doet kan zeer lastig zijn. Je valt even terug in fase 2 ‘bewust onbekwaam’, dat geeft vaak geen prettig gevoel. Weet dan dat je aan het leren bent!

Als je automatismen heb waar je van af wilt is het van belang om je bewust te worden van je eigen gedrag, zodat je vervolgens bewust keuzes kunt maken die je verder brengen.

Wil je ondersteuning van mij als coach bij het aanpakken van je automatismen? Leer mij dan kennen via jouwdoelgerichtecoach.nl. Wil je met mij aan de slag? Neem gerust contact op voor een vrijblijvend intakegesprek.